Η Ελληνική είναι μια πλούσια και δύσκολη γλώσσα ακόμη και για τους φυσικούς ομιλητές της, επομένως είναι φυσιολογικό να γίνονται ορισμένα λάθη στον προφορικό και τον γραπτό λόγο, τα οποία μπορεί να είναι σημασιολογικά, μορφολογικά ή φωνολογικά. Μερικά από αυτά τα λάθη, επαναλαμβάνονται συχνά και από πολλούς. Έτσι, κάποια από αυτά έχουν γίνει κατά κάποιο τρόπο αποδεκτά.
Εδώ θα δούμε 10 λέξεις που γίνονται συχνά λάθος από πολλούς !
1. Ομόηχες λέξεις
Είναι οι λέξεις που ναι μεν προφέρονται το ίδιο, αλλά έχουν διαφορετική σημασία και συχνά γράφονται διαφορετικά. Για τον λόγο αυτό, πολλοί μπερδεύουν είτε την ορθογραφία είτε την σημασία αυτών των λέξεων. Συχνά παραδείγματα είναι:
- ψηλός (σε ύψος)
ψιλός (λεπτός, π.χ. “κόβω το μήλο σε ψιλές φέτες”)
- στίχος (ποιήματος)
στοίχος (σειρά/γραμμή ανθρώπων, αντικειμένων, π.χ. “ο γυμναστής του σχολείου παρέταξε τους μαθητές σε τρείς στοίχους για την παρέλαση”)
- σολομός (το ψάρι)
Σολωμός (το επίθετο του ποιητή Διονύσιου Σολωμού)
- σορός (νεκρό σώμα)
σωρός (στοίβα π.χ. “στοίβα με ρούχα”)
2. Παρώνυμες λέξεις
Είναι οι λέξεις που μοιάζουν στην προφορά, αλλά έχουν διαφορετική σημασία.
Συχνά παραδείγματα:
- σφήκα (έντομο)
σφίγγα (μυθολογικό τέρας)
- φιλοφρόνηση (λόγια επαινετικά και κολακευτικά που εκφράζουν θαυμασμό προς ένα πρόσωπο)
φιλοφροσύνη (συμπεριφορά φιλική προς ένα άτομο)
- συνίσταται (αποτελείται, π.χ. “ο οργανισμός του ανθρώπου συνίσταται κατά τα τρία τέταρτα περίπου από νερό”)
συνιστάται (προτείνεται, πχ. “σε περίοδο καύσωνα συνιστάται κατανάλωση μεγάλης ποσότητας νερού”)
- λιμός (μεγάλη παρατεταμένη έλλειψη τροφίμων, ομόρριζο: λιμοκτονία)
λοιμός (λοιμώδης, επιδημική νόσος, ομόρριζό: λοίμωξη)
3. μεταγραφή ή μετεγγραφή ;
Και τα δύο είναι σωστά, όμως για διαφορετική χρήση.
Η λέξη μεταγραφή προέρχεται από το ρήμα μεταγράφω. Την χρησιμοποιούμε:
- για την μεταγραφή αθλητών
- για την μεταγραφή περιουσιακών στοιχείων
- για την μεταγραφή λέξης/κειμένου
ενώ, η λέξη μετεγγραφή προέρχεται από τον ρήμα μετεγγράφω . Την χρησιμοποιούμε μόνο για να δηλώσει την μετακίνηση ενός φοιτητή/μαθητή/σπουδαστή (π.χ. “Είναι δύσκολο να γίνει στη μέση της σχολικής χρονιάς μετεγγραφή μαθητή από ένα σχολείο σε ένα άλλο.”)
4. όσον αφορά, όσο αναφορά ή ως αναφορά ;
Το σωστό είναι “όσον αφορά”.
5. Στις μια ή στη μια ;
Το σωστό είναι στη μια, στη μιάμιση. Αφού η ώρα είναι μια και είναι στον ενικό αριθμό, στον ενικό πρέπει να είναι και το άρθρο της.
6. Καλή επιτυχία, ξαναεπαναλαμβάνω, ξαναεπανέρχομαι
Με την δύναμη της συνήθειας, η ευχή “καλή επιτυχία” και τα ρήματα αυτά ακούγονται συχνά. Είναι λάθη, καθώς αποτελούν πλεονασμό. Η επιτυχία, είναι μια λέξη που έχει εξ ορισμού καλό πρόσημο. Κάτι αντίστοιχο ισχύει και για τα ρήματα “ξαναεπαναλαμβάνω” και “ξαναεπανέρχομαι”. Το επίρρημα “ξανά” είναι από μόνο του επαναληπτικό, όπως και τα ρήματα αυτά. Επομένως, εάν πούμε “ξαναεπαναλαμβάνω” είναι πλεονασμός.
Άρα, είναι πιο ορθό να λέμε:
- Σας εύχομαι επιτυχία.
- Επανέρχομαι (ή ξαναέρχομαι)
- Επαναλαμβάνω (ή ξαναλέω)
7. Παρεμπιπτόντως ή παρεπιπτόντως ;
Το σωστό είναι παρεμπιπτόντως, διότι προκύπτει από το ρήμα εμπίπτω (< εν + πίπτω).
8. Εν τέλει ή εν τέλη ;
Το σωστό είναι το εν τέλει, καθώς βρίσκεται σε δοτική ενικού του “τέλος”. Σημαίνει τελικά, στο τέλος.
9. Θα συμμετέχω ή θα συμμετάσχω ;
Και τα δύο είναι σωστά, αλλά ανάλογα με το ποιόν ενέργειας του ρήματος. Δηλαδή:
- Αν το ποιόν ενέργειας είναι στιγμιαίο χρησιμοποιούμε το ρήμα θα συμμετάσχω (Στιγμιαίος Μέλλοντας). Για παράδειγμα “Την Παρασκευή θα συμμετάσχω σε έναν διαγωνισμό χορού για όλη την χρονιά”.
- Αν το ποιόν ενέργειας είναι εξακολουθητικό χρησιμοποιούμε το ρήμα θα συμμετέχω (Εξακολουθητικός Μέλλοντας). Για παράδειγμα “Κάθε παρασκευή συμμετέχω σε μαθήματα χορού”.
10. Και τέλος… Παρήγγειλε ή παράγγειλε ;
Το σωστό είναι το παράγγειλε (π.χ. Παράγγειλε μου αμέσως έναν καφέ) καθώς η Προστακτική δεν παίρνει ποτέ αύξηση.
Πηγές:
- Ίνα Αναγνωστοπούλου, Λία Μπουσούνη-Γκέσουρα, Το λέμε σωστά ; Το γράφουμε σωστά; (2005), εκδόσεις Μεταίχμιο
- Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής, Ίδρυμα Μανώλη Τριανταφυλλίδη, (2020)
Προφίλ
