Ο όρος “σκοτεινός” τουρισμός, ή αλλιώς ‘Dark Tourism” είναι αρκετά ανατριχιαστικός, τουλάχιστον για κάποιους απο εμάς. Τα τελευταία 25 χρόνια όμως αποτελεί ταξιδιωτικό trend και έχει αποκτήσει φανατικούς οπαδούς. Βέβαια, στην Ελλάδα, όπως και στο εξωτερικό υπάρχουν τοποθεσίες που ευνοούν την ανάπτυξη αυτού του είδους τουρισμού. Γιατί επισκεπτόμαστε τοποθεσίες, μουσεία και μνημεία που αποδεδειγμένα συνδέονται με ανθρώπινες φρικαλεότητες, τραγωδίες, πόνο και θάνατο;
Η αρχή του σκοτεινού τουρισμού:
Η αρχή έγινε απο πολλούς ταξιδιωτικούς συγγραφείς όπως ο Chris Rojek και ο J.O’Rourke. Στη συνέχεια ο σκοτεινός τουρισμός αποκτά ακαδημαϊκό ενδιαφέρον με αφετηρία τη Γλασκώβη της Σκωτίας. Οι Lennon και Foley, το 1996 εφεύραν τον όρο “σκοτεινός τουρισμός”. Οι άνθρωποι, απο παλιά ταξίδευαν σε χώρους θανάτου για διάφορους λόγους. Λένε πως η πρώτη “σκοτεινή” έλξη σε τέτοιες περιοχές, ήταν η σταύρωση του Χριστού. Φτάνοντας στο 1990, φοιτητές του έδωσαν το όνομα ‘θανατοτουρισμός” σε μια προσπάθεια ερμηνείας των κινήτρων των “σκοτεινών” τουριστών.
Τι είναι ο σκοτεινός τουρισμός :
Θα τον συναντήσετε ως μαύρο, νοσηρό ή και τουρισμό θλίψης. Όπως όμως και να τον πούμε, αποτελεί κατηγορία του πολιτιστικού τουρισμού με πολλά παρακλάδια. Στα αγγλικά οι ονομασίες είναι “Thana” (όπως θάνατος), ‘Death” ή “Black Tourism”. Η κινητικότητα των ανθρώπων για ταξίδια αναψυχής έχει συμβάλλει για την ανάπτυξη του. Τα κύρια χαρακτηριστικά αυτού του είδους τουρισμού είναι δύο. Ο θάνατος και γενικά η τραγωδία πρέπει να συνδέονται ιστορικά με τον προορισμό. Επίσης, οι επισκέπτες πρέπει να ορίζουν τους λόγους που επισκέπτονται αυτό το μέρος.
Δραματικά γεγονότα υπάρχουν σχεδόν παντού, όμως έλξη του “σκοτεινού” τουρίστα είναι η ιστορική αξία του τόπου και όχι οι συνειρμοί του με τον πόνο ή τον θάνατο. Ο σκοτεινός τουρισμός ως αντικείμενο του, έχει την φιλοσοφική πτυχή του θανάτου και δίνει μαθήματα στις επόμενες γενιές.
Απολαμβάνουμε να επισκεπτόμαστε τόπους σκοτεινού τουρισμού;
Το ενδιαφέρον μας για επίσκεψη σε σκοτεινούς χώρους προκαλείται απο την επιθυμία των τουριστών για μια πραγματική ή συμβολική συνάντηση με το θάνατο. Η επιθυμία αυτή δεν προέκυψε ξαφνικά. Οι πρόγονοι μας έδιναν το παρών σε αγώνες των μονομάχων και απολάμβαναν τις δημόσιες εκτελέσεις. Η Πομπηία καταστράφηκε από την καυτή λάβα του ηφαιστείου το 79 π.Χ. και αποτελεί δημοφιλή τουριστικό προορισμό ήδη από το 1.700. Πόλος έλξης αποτελεί ο τόπος δολοφονονίας του προέδρου Τζον Κένεντι ή της πριγκίπισσας της Ουαλίας, Νταϊάνα. Πολλές θρησκευτικές τελετές ανα τον κόσμο, τιμούν τον θάνατο και πλήθος ανθρώπων παίρνουν μέρος σε αυτές. Αυτό που γοητεύει τους σκοτεινούς τουρίστες είναι η αντιπαράθεση του οικείου με το σουρεαλιστικό και ξένο. Η εμπειρία σκοτεινού τουρισμού μεταξύ ομάδων προκαλεί ένα είδος δεσμού μεταξύ τους. Ο λόγος είναι πως όλοι εκλύουν ταυτόχρονα ντοπαμίνη.
Ποια τα διάσημα “σκοτεινά” μνημεία στο εξωτερικό;
Ένας σκοτεινός τουρίστας έχει στη λίστα του τοποθεσίες που κάποιος άλλος δύσκολα θα πήγαινε. Μερικά απο αυτά τα μέρη είναι τα παρακάτω:
- το Ground Zero στη Νέα Υόρκη (το μνημείο των νεκρών της 11ης Σεπτεμβρίου)
- το Άουσβιτς στην Πολωνία
- το Μουσείο Ολοκαυτώματος στην Ουάσιγκτον
- το Κολοσσαίο της Ρώμης
- Peace Memorial Park στη Χιροσίμα
- Οι Κατακόμβες του Παρισιού στη Γαλλία
- Η πόλη Pripyat, με το εργοστάσιο Τσέρνομπιλ στην Ουκρανία
- Το οστεοφυλάκιο στο Sedlec στηΤσεχία
- Το χωριό Centralia στη Πενσυλβανία των ΗΠΑ
- Η πόλη Oradour-sur-Glane στη Γαλλία
- Νεκροταφείο Τρουνιάν στο Μπαλί
- Το Δάσος των Αυτοκτονιών στην Ιαπωνία
- Το στοιχειωμένο ξενοδοχείο στην Αλμπέρτα του Καναδά
- Το νησί με τις Κούκλες στο Μεξικό
- Οι φυλακές Αλκατράζ
Έχουμε τέτοια “σκοτεινά” μνημεία στην Ελλάδα;
Η Ελλάδα έχει προορισμούς που θεωρούνται ιδανικοί για να αναπτυχθεί ο “σκοτεινός” τουρισμός. Κάποιοι απο αυτούς είναι:
- Η Σπιναλόγκα
- Το Συμμαχικό Βρετανικό Στρατιωτικό Νεκροταφείο Δοϊράνης
- Το γαλλικό στρατιωτικό νεκροταφείο του Ζέιτενλικ, στη Θεσσαλονίκη
- Τα Άνω και Κάτω Κερδύλια Σερρών
- Τα νησιά Γυάρος και Μακρόνησος
- Το πολύκαστρο του Κιλκίς
Έίναι το 2022 η χρονιά του σκοτεινού τουρισμού;
Δύσκολο να το πει κανείς. Πάντως η παγκοσμιοποίηση και η ανάπτυξη της τεχνολογίας ευνόησαν τον σκοτεινό τουρισμό. H αύξηση των κοινωνικών ανησυχιών και των μέσων μαζικής ενημέρωσης συνέβαλε στην ζήτηση του. Χαρακτηριστικό δείγμα, είναι η ταινία του David Farried (Dark Tourism), που προβλήθηκε στο Netflix. To 2022 είναι η χρονιά που ο κόσμος “εκδικητικά” ταξιδεύει. Μετά την πανδημία και τον εγκλεισμό, οι άνθρωποι ταξιδεύουν με περισσότερο πάθος απο πρίν. Ο σκοτεινός τουρισμός θα συνεχίσει να υπάρχει. Νέο “hot spot” του σκοτεινού τουρισμού είναι ήδη η πόλη Γιουχάν που ξέσπασε η πανδημία.
Θέμα προς συζήτηση έγιναν και οι “disaster selfies”. Είναι ηθικό ή όχι να βγάζουμε selfies στο σκοτεινό παρελθόν χωρών; Μήπως αποτελεί ασέβεια προς την ιστορία; Εσείς θα βγάζατε τέτοιες φωτογραφίες;
Προφίλ
- Είμαι η Βαλεντίνα. Γέννημα-θρέμμα Καβαλιώτισσα με τρελή αγάπη για τον τόπο αυτόν αλλά και εξίσου μεγάλη αγάπη για την Θεσσαλονίκη, όντας φοιτήτρια εκεί. Λίγο κυκλοθυμική και μέσα στις αντιθέσεις. Ειρωνική από κούνια, φανατικά ρεαλίστρια και οργανωτική. Μπορεί να φαίνομαι ξινή και απόμακρη κάποιες φορές αλλά μπορείς να πλησιάσεις άφοβα. Με εκνευρίζουν τα κακογραμμένα κείμενα και οι άνθρωποι που θέλουν να επιβάλλονται. Έμπνευση μου τα πάντα και οι πάντες, κάθε ώρα και στιγμή.
