Είναι βέβαιο ότι θα ήταν δύσκολο για κάθε Έλληνα να φανταστεί την Ελλάδα χωρίς την όμορφη Θεσσαλονίκη. Παρ’ όλα αυτά, η προσάρτηση και η απελευθέρωσή της δεν ήταν εύκολη υπόθεση, γι’ αυτό και θεωρείται μια πολύ σημαντική επέτειος και για πολλούς η αρχή της “εθνικής ολοκλήρωσης του ελληνισμού”.
26-27 Οκτωβρίου η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης
Από τις αρχές του Οκτωβρίου του 1912 η Ελλάδα βρισκόταν σε πόλεμο με την Οθωμανική Αυτοκρατορία, έχοντας ως συμμάχους τη Βουλγαρία και την Σερβία (Α’ Βαλκανικός πόλεμος). Το κλίμα που επικρατούσε, ήταν άκρως ανταγωνιστικό και εθνικιστικό μεταξύ των Μεγάλων Δυνάμεων, ενώ παράλληλα η Οθωμανική αυτοκρατορία είχε αποδυναμωθεί. Έτσι, τα βαλκανικά κράτη εκμεταλλεύτηκαν αυτή την κατάσταση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και έκριναν ότι είναι η κατάλληλη στιγμή να την διώξουν εντελώς από την Βαλκανική χερσόνησο και να εδραιωθούν στα εδάφη που θα παραχωρούνταν. Ο Α’ Βαλκανικός πόλεμος, διήρκησε από το 1912 έως το 1913. Έτσι λοιπόν, κατά την διάρκειά του ο ελληνικός στρατός, βάδιζε από νίκη σε νίκη, όπως την Μάχη του Σαραντάπορου στις 9-10 Οκτωβρίου (1912) με την απελευθέρωση της Κατερίνης και της Κοζάνης.
Κάπου εδώ ξεκινά μια ακόμη διαφωνία μεταξύ του τότε πρωθυπουργού της Ελλάδας, Βενιζέλο και του αρχιστράτηγου πρίγκιπα Κωνσταντίνου, ο οποίος ήταν διάδοχος του ελληνικού θρόνου.
Μετά την απελευθέρωση της Κοζάνης, ο αρχιστράτηγος Κωνσταντίνος ήταν αποφασισμένος να στείλει τα ελληνικά στρατεύματα βόρεια, στο Μοναστήρι, ενώ γνώριζε πολύ καλά λόγω της συμμετοχής του στις ελληνοβουλγαρικές διαπραγματεύσεις ότι και οι Βούλγαροι διεκδικούν την Θεσσαλονίκη.
Ο Βενιζέλος, γεννημένος στη Θεσσαλονίκη, και αναγνωρίζοντας την σημαντική στρατηγική θέση της πόλης και της ευρύτερης περιοχής, έμαθε από σημαντικό πληροφοριοδότη, ότι ο Βουλγαρικός στρατός κατά πάσα πιθανότητα θα καταλάβει την Θεσσαλονίκη. Έτσι, ο πρωθυπουργός Βενιζέλος απαγόρευσε στον Κωνσταντίνο να οδεύσει προς το Μοναστήρι, και με την βοήθεια του βασιλιά Γεώργιου Α’ (πατέρας του Κωνσταντίνου) πείθουν τον Κωνσταντίνο και επικρατεί η διαταγή του Βενιζέλου μετά από μεγάλη προσπάθεια. Έτσι, τα ελληνικά στρατεύματα οδηγήθηκαν προς την Θεσσαλονίκη για να καταλάβουν την πόλη.
Ο Κωνσταντίνος, επέλεξε να πάει στη Θεσσαλονίκη μέσω των Γιαννιτσών όπου βρίσκονταν συγκεντρωμένες ισχυρές τουρκικές δυνάμεις. Έτσι, μια ακόμη σημαντική και παράλληλα δύσκολη μάχη ήταν βέβαιη. Δύσκολη, διότι ο αρχιστράτηγος Κωνσταντίνος δεν ήταν προετοιμασμένος στρατηγικά, καθώς είχε προετοιμάσει προέλαση Κοζάνης-Μοναστηρίου και όχι Κοζάνης-Θεσσαλονίκης. Λόγω αυτού έγιναν κάποια αναπόφευκτα στρατηγικά λάθη. Ωστόσο, ο ελληνικός στρατός νικά στην Μάχη των Γιαννιτσών (19-20 Οκτωβρίου) και έτσι γίνεται η απελευθέρωση των Γιαννιτσών και ανοίγει ο δρόμος προς την Θεσσαλονίκη.
Ξεκινά ένας “αγώνας δρόμου” μεταξύ των Βούλγαρων και των Ελλήνων προς την Θεσσαλονίκη. Μετά από επικοινωνία του Βενιζέλου με τον βασιλιά Γεώργιο, για να βιαστεί ο ελληνικός στρατός, ο Κωνσταντίνος δίνει εντολή το πρωί της 25ης Οκτωβρίου να περικυκλωθεί η Θεσσαλονίκη. Το απόγευμα της ίδιας μέρας, οι Ευρωπαίοι πρόξενοι ενημερώνουν τον Κωνσταντίνο ότι οι Τούρκοι θέλουν να παραδώσουν την Θεσσαλονίκη. Ο Κωνσταντίνος αρνείται τους όρους παράδοσης και θέτει πιο αυστηρούς όρους με προθεσμία 10 ωρών. Με επιμονή του Βενιζέλου να δεχτεί τους όρους και τους Βούλγαρους να βρίσκονται δίπλα στη Θεσσαλονίκη, γίνεται η συμφωνία μεταξύ του επιτελείου του ελληνικού στρατού και των τουρκικών δυνάμεων της πόλης και οριστικοποιείται η παράδοση στους Έλληνες.
Ο Οθωμανός στρατηγός της Θεσσαλονίκης Χασάν Ταχσίν Πασάς, παρέδωσε την πόλη στους Έλληνες. Ανήμερα της 26ης Οκτωβρίου, ο Ιωάννης Μεταξάς και ο Βίκτωρ Δούσμανης μεταβαίνουν στο Διοικητήριο της Θεσσαλονίκης και υπογράφουν τα σχετικά πρωτόκολλα παράδοσης της πόλης στον ελληνικό στρατό. Το πρωί της 27ης Οκτωβρίου εισήλθαν στη Θεσσαλονίκη δύο τάγματα ευζώνων και ύψωσαν την ελληνική σημαία στο Διοικητήριο, ενώ οι υπόλοιπες ελληνικές δυνάμεις άρχισαν να λαμβάνουν θέσεις στα υψώματα γύρω από την πόλη.
Το πρωί της 28ης Οκτωβρίου έφτασε ο πρίγκιπας Κωνσταντίνος στην Θεσσαλονίκη και την επόμενη στις 29 Οκτωβρίου, ο βασιλιάς Γεώργιος Α’. Στις 28 Οκτωβρίου έφτασαν και οι Βούλγαροι στην Θεσσαλονίκη όπου προσπάθησαν με αποτυχία, να καταλάβουν την Θεσσαλονίκη αγνοώντας το ότι η πόλη είχε παραδοθεί ήδη στους Έλληνες. Μάλιστα, ζήτησαν στον Ταχσίν Πασά να υπογράψει πρωτόκολλο παράδοσης, ίδιο με το ελληνικό πράγμα το οποίο αρνήθηκε. Η επικράτεια των Ελλήνων στην Μακεδονία ήταν αιτία που ξέσπασε ο Β’ Βαλκανικός Πόλεμος, καθώς οι Βούλγαροι δεν έμειναν ικανοποιημένοι από τα εδάφη που κατέλαβαν.
Η συμφωνία για την παράδοση της Θεσσαλονίκης είχε γίνει μετά τα μεσάνυχτα της 26ης προς 27η Οκτωβρίου. Η ελληνική πλευρά όμως ζήτησε στο έγγραφο του πρωτοκόλλου να γραφτεί ως ημερομηνία η 26η Οκτωβρίου και όχι η 27η. Η εξήγηση που προβάλλεται συχνότερα είναι ότι θέλησαν για λόγους συμβολισμού να ταυτίσουν την απελευθέρωση της πόλης με τη γιορτή του Αγίου Δημητρίου. Οι πραγματικότητα όμως είναι άλλη, ο Βενιζέλος ήθελε να είναι απόλυτα βέβαιο ότι η πόλη έχει παραδοθεί στους Έλληνες πριν φτάσουν οι Βούλγαροι, κάτι το οποίο κατάφερε !
Προφίλ
